မြန်မာစကား၏ သဘော သဘာဝ

---

သင်ဟန်စိတ်ကူးပါ။ ပြဋ္ဌာန်းထားတဲ့ ဗျည်းသံဆိုတာ မာတိကာထဲပဲတွေ့သေးတော့ မရေရာသေးပါ။ ဒါပေမဲ့ ရီဟာဇယ်လုပ်ထားကြည့်တာပေါ့။

ရူးသွပ်မှုမျှသာ။

---

ကလေးတွေ ဆရာ့ကိုကြည့်။ ရယ်စရာပြောပြမလို့။ ငါ — နင်တို့အရွယ်တုန်းက ညနေ၃နာရီခွဲရင် ဘောလုံးကွင်းထဲ ဘောကန်ဖို့သွားချင်ပြီ။ အဲဒါကို အမေက ပိုက်ဆံကျပ်တန်တစ်ရွက်ထုတ်ပေးပြီး ဈေးထဲကိုသွားခိုင်းတယ်။ ဘာဝယ်ခိုင်းတာလဲဆိုတော့ ဘူးသီးတံဆိပ်နဲ့ ယောက်မတစ်ချောင်း။ ငါတို့ငယ်ငယ်က မီးဖိုထဲ ထမင်းအိုးမွှေတာ ထမင်းခူးတာက သစ်သားယောက်မ။ ငါ့ကို ဈေးထဲသွားဝယ်ခိုင်းတော့ စိတ်တိုတာပေါ့။ ဘောလုံးက ကန်ချင်နေပြီ။

အဲဒါနဲ့ အပြေးသွား။ စျေးထိပ်က ဇွန်းတွေ ပန်းကန်တွေ အိုးတွေ ရောင်းတဲ့ဆိုင် ဝင်မေးတာ။ သစ်သားယောက်မရှိတယ်။ သံယောက်မရှိတယ်။ ဒါပေမဲ့ စိန်တံဆိပ်ယောက်မ။ အမေဝယ်ခိုင်းတဲ့တံဆိပ်မရရင် ဝယ်မသွားရဲဘူး။ မကြိုက်လို့ သွားပြန်လဲဆို ငါပဲအလုပ်ရှုပ်မှာ။ အိမ်ပြန်ပြေးပြီး အမေ့ပြောပြတော့ ဗိုက်ခေါက်လိမ်ခံရရော။ စျေးထဲ တစ်ခေါက်ပြန်သွားဝယ်ရတယ်။ အမေပြောတာက ဘူးသီးက တစ်စိတ်။ ယောက်မက တစ်ချောင်း။ ငါကြားတာက ဘူးသီးတံဆိပ်နဲ့ယောက်မ။ ဘောလုံးလည်း ကန်ချိန်နောက်ကျကုန်ရော။

ဟဲ့ ပြုံးစိစိ ရယ်ဖြဲဖြဲမလုပ်နဲ့။ အဲဒါဘာကြောင့်မှားတာလဲ ဝိုင်းစဥ်းစားခိုင်းမလို့။ ဟဲ့ ငါ နား‌ေလးလို့ မဟုတ်ဘူး။ သင်ပုန်းကိုကြည့်စမ်း။

တံဆိပ် (အရေး) → ဒဇိတ် (အပြော)

တစ်စိတ် (အရေး) → ဒဇိတ် (အပြော)

စာနဲ့အရေးမှာ ကွဲပြားပေမဲ့ နှုတ်သံထုတ်တော့ အတူတူဖြစ်နေတာကိုး။

အေးဒီနေ့ အဲဒီကိစ္စကို စိစစ်မယ်။

ငါက နင်တို့ကိုမေးမယ်။ နင်တို့က ဖြေ။ နင်တို့ဖြေတာကိုငါက သင်ပုန်းမှာ ရေးမယ်။ နင်တို့က မှန်လားမှာလား စစ်ပေးရမယ်။ အဲလိုလုပ်တမ်း ဆော့မလား။ မေးပြီနော် အီကြာကွေးအုပ်စုဖြေ။

မိဘ ဘယ်နှပါးလဲ — (နှစ်ပါး)

နံပြားတွေ ဖြေပါ။

ဗြဟ္မစိုရ်တရား ဘယ်နှပါး — (လေးပါး)

ပေါက်စီအုပ်စု သင်္ချာငကျွမ်းတွေ ဖြေပေး

ဆယ့်နှစ်လက်မ — (တစ်ပေ)

သုံးပေ — (တစ်ကိုက်)

ဗရာဗို

စမူဆာတို့ သုံးတန်းပေါင်း ဖြေကြည့်။

ဆန် ၁၆ ပြီ ဆို- (တစ်တင်း)

ဆန် ၈ပြီက တစ်ခွဲ‌ေခါ်တယ်ဟဲ့

ဆန် ၄ ပြီဆို ဟဲ့ မသိဘူးလား တစ်စိတ် (တစ်စိတ်)

တော်ပြီ တော်ပြီ။ သင်ပုန်းကိုကြည့်။

---

အရေး → အပြော

— — — — — — — — — — — — —

နှစ်ပါး → နှစ်ပါး (ဗျည်းသံမပြောင်း)

လေးပါး → လေးဗား (ပ-သံမှ ဗ သံပြောင်း)

တစ်ပေ → ဒဗေ ( ဗျည်းသံပြောင်း)

တစ်ကိုက် → ဒဂိုက် (ဗျည်းသံပြောင်း)

တစ်တင်း → ဒဒင်း (ဗျည်းသံပြောင်း)

တစ်စိတ် → ဒဇိတ် (ဗျည်းသံပြောင်း)

ဘာဖြစ်လို့ပြောင်းရတာလဲ။

လိုက်‌ပြောစမ်း။ လိုက်ပြော။ နှုတ်တွေ ပိတ်မထားနဲ့။

လူဆိုတာခက်တာကိုလွယ်အောင်လုပ်ရမှကျေနပ်ကြတယ်။

( လူဆိုတာခက်တာကိုလွယ်အောင်လုပ်ရမှကျေနပ်ကြတယ်။)

ငါ စကားသံဖြစ်အင်္ဂါမှာ ရှင်းပြခဲ့တဲ့ အာနဲ့လျှာ မှတ်မိလား။ အနက်အဓိပ္ပာယ်ဖော်တဲ့ အရေးစာလုံးတွေအတိုင်း ပြောလို့မရဘူး။ အာထားလျှာထား အဆင်ပြေအောင်၊ လွယ်လွယ်အသံထုတ်ပြောရတာ မြန်မာစကားရဲ့ သဘောသဘာဝပေါ့။

မှတ်ထားနော်

ဗျည်းသံကို လည်ချောင်းထဲရှိတဲ့ အသံကြိုးတွေ မတုန်တဲ့ ဗျည်းသံ နဲ့ အသံကြိုးတွေ တုန်တဲ့ ဗျည်းသံဆိုပြီးလည်း ပညာရှင်တွေ လေ့လာတွေ့တယ်။

ဘယ်လိုအသံတွေ

(အသံကြိုးတွေမတုန်တဲ့ ဗျည်းသံ)

(အသံကြိုးတွေတုန်တဲ့ ဗျည်းသံ)

ဆက်မှတ်မယ် အသံကြိုးမတုန်ရင် ညင်သာတဲ့သဘော သံညင်း လို့ခေါ်မယ်။ အသံကြိုးတုန်ရင် ပြင်းထန်တဲ့သဘော သံပြင်း လို့ခေါ်မယ်။

အဲဒီအတိုင်း ကကြီးခခွေးဂငယ် ဇယားကို စီစဥ်ထားတယ်။ ကနဲ့ခ (သံညင်း) ဂ=ဃ (သံပြင်း)

စနဲ့ဆ(သံညင်း) ဇ=ဈ (သံပြင်း) ။ ဒီသဘောပေါ့။ နားလည်လား။ ငါဆွဲထားတဲ့ ဇယားကိုကြည့်စမ်းပါ အမျိုး‌ကောင်းကလေးရဲ့။

---

သံပြင်းတွေက အသံတူစုံတွဲမို့ မထူးပေမဲ့ သံညင်းကိုတော့ သံလျော့ နဲ့ သံတင်း နှစ်မျိုးထပ်ခွဲမှတ်တယ်။ ခံတွင်းကအထွက်မှာ အသံက “တကယ်လျော့ တကယ်တင်း တကယ်ပြင်း” တာကို ဆန်းစစ်ပြီးတွေ့လို့ ခွဲတာနော်။ အပျော်လျှောက် နာမည်ပေးတာမဟုတ်ဘူး။ တိုင်နံပါတ် ၁ ထိပ်ဆုံးက (က၊ စ၊ တ၊ ပ) က သံလျော့။

တိုင်နံပါတ် ၂ မှာ (ခ၊ ဆ၊ ထ၊ ဖ) က သံတင်း။

အဲဒီတော့ သုံးသံတွဲဗျည်း တွေစီစဥ်ပြီး ဖြစ်ရော။ လျော့(ညင်း) တင်း(ညင်း) ပြင်း သုံးသံတွဲတွေ။

စကားသဘာဝက သံလျော့သံတင်းက သံပြင်းကို ပြောင်းပြောတော့ လွယ်လွယ်အသံထုတ် သွက်သွက်ပြောနိုင်သွားရောကွာ။

လူဆိုး လာတယ် တံခါး ပိတ်ပါ”လို့ ပြောရင် လူဇိုး လာဒယ် ဒဂါး ပိတ်ဗာ လို့ပြောင်းတာပေါ့။

က၊ ခ → ဂ ကိုပြောင်းတာပေါ့

စ၊ ဆ → ဇ ပြောင်းတာပေါ့ ။

တ၊ထ → ဒ ကို ပြောင်းတာပေါ့ ။

ပ၊ ဖ → ဗ ပြောင်းတာပေါ့ ။

အပြောင်းအလဲရှိတာက သုံးသံတွဲ လေးစုံထဲပါ။

နားလယ်ရင် ပြထားတဲ့ပုံလေး ကူးထားလိုက်။

စာမှတ်ဖို့ လိုက်ဆိုဦး။

---

အသံကြိုးမတုန် သံကြိုးတုန်

နှစ်ဖုံ ဗျည်းသံမှတ်။

မတုန်ရင် ညင်း — တုန်ရင်ပြင်း

လျော့တင်း ပြင်းသုံးရပ်။

သုံးသံတွဲ-တဲ့ ဗျည်းဆိုတာ

ဝဂ်တူ လျော့/တင်း/ပြင်း တွေပါ။

သံညင်းနှစ်ဖြာ လျော့တင်းပေါ့

ကျောင်းစာတွက်ပါ (ကစတပ) အသံလျော့။

ခက်ဆစ်ထုတ်ဖြည့်(ခဆထဖ) သံတင်းဟေ့၊

ငါတို့ ဘယ်-မမေ့။

ဂဇဒဗ(ဃဈဓဘ) သံပြင်းတွေ

သံတူရှေ့နောက်နေ။

လျော့သံ တင်းသံ သံညင်းက

သံပြင်းသို့ ပြောင်းရ။

ဆိုရလွယ်အောင်ပြောင်းပြောကြ

အာထားလျှာထားလွယ်မှာပါ့

မြန်မာ့စကားသဘာဝ။

---

စကားရွေ့လှန် မှားမေ့ကျန်လည်း ထောက်ပြဝေဖန်သွန်သင်ကြပါနော။

စေတနာ အာသီသ ဂါရဝဖြင့်

ကံ့ကော်ကောင်းကင် မြန်မာစာ

၀၂၀၅၂၂